Erken Okuryazarlığı Destekleme Çalışmaları

Merhabalar. Geçtiğimiz yazılarımda bahsettiğim gibi 31 Mart-2 Nisan 2017 tarihleri arasında Konya’da düzenlenen Gelişim Yetersizliği Sempozyumu süresince edindiğim bilgileri sizlerle paylaşıyorum. Üçüncü yazımla karşınızdayım.

Katıldığım üçüncü seminer, kendisinden Kaynaştırma ve Ölçme ve Değerlendirme derslerini aldığım Prof. Dr. Tevhide Kargın Hoca’mın “Erken Okuryazarlığı Destekleme Çalışmaları” konulu semineriydi. Daha önce bu konu ile ilgili bir yazı zaten yazmıştım. Burada öncelikle o yazıyı okumak daha doğru olabilir. Erken okuryazarlığın ne olduğu, bu becerinin temelinde yer alan becerilerin neler olduğu ile ilgi daha önceki yazımda bir özet sunmuştum. Bu yazımda Tevhide Hoca’mın aktardığı konulardan şunları sunmayı planlıyorum: Erken okuryazarlık becerileri ediniminin önemi. Erken okuryazarlık becerilerinin etkilediği unsurlar. Erken okuryazarlık gelişiminde yaşanan sorunlar. Ev ortamında bu becerilerin desteklenmesi.

Erken Okuryazarlık Becerilerinin Önemi

Erken okuryazarlık becerilerini okula hazırlık becerilerinin içinde de sayabiliriz. Böylece erken okuryazarlık becerilerini zamanında edinen bireyler okula hazır hale gelmiş olurlar. Bu çocuklar hem akademik hem de sosyal anlamda daha başarılı bireyler olurlar.

Erken okuryazarlık becerilerini edinmiş bireyler sonraki dönemde daha kolay şekilde okumayı öğrenirler ve daha rahat okurlar. Dolayısıyla kitap okuma alışkanlığı gibi önemli bir alışkanlığı zorlanmadan edinirler ve iyi bir okuyucu olurlar. Burada iyi okuyucundan kastımız hızlı ve çok okuması değil; okuduğunu anlaması, okuyacağı kitabı bilinçle seçmesi, okumaktan zevk alması söz konusu.

Bir diğer yandan erken okuryazarlık becerilerini edinerek okula başlayan bireyler, okulda edinme ihtimalleri olan problem davranışları daha az gösterirler. Daha az problem davranışa sahip olmak demek daha kaliteli öğrenme ve daha kaliteli yaşam demektir.

Erken okuryazarlık becerilerinin zamanında çalışılması risk grubundaki çocukların erkenden tespit edilmesini sağlar. Erken tespit erken müdahaleye yardımcı olacağından eğitime başlangıç yaşında gecikme olmayacaktır ve daha hızlı bir ilerleme söz konusu olacaktır.

Erken okuryazarlık becerileri olmayan bireylerde okula karşı olumsuz tutum sergileme, olumsuz benlik algısı görülme ihtimali artar.

Bu becerilerin ailede ve çeşitli ortamlarda desteklenmesi dil gelişimini de olumlu yönde etkiler. Dil gelişimi birçok gelişim alanını da etkilediğinden gelişime de olumlu katkısından söz edebiliriz.

Erken Okuryazarlık Becerilerinin Etkilediği Unsurlar

İsterseniz öncelikle erken okuryazarlık becerilerini bir hatırlayalım: Yazı farkındalığı, harf bilgisi, sesbilgisel farkındalık, sözcük bilgisi, sözel dinlediğini anlama. Erken okuryazarlığın bu unsurları, okuduğunu anlamanın unsurları ile önemli bir ilişki içindedir. Ülkemizde her yaştaki bireyin oldukça zorlandığı bir konu okuduğunu anlam. Unsurlar arası ilişkiyi şöyle sıralayabiliriz:

• Yazı farkındalığı becerilerinin gelişimi okumaya karşı olumlu tutum sağlamaktadır.
• Harf bilgisi ve sesbilgisel farkındalık çözümleme becerisinin edinimine yardımcı olur. Çözümleme becerisi kelimenin sesletimini, hecelere ve seslere ayrılmasını içeren bir beceridir.
• Sözcük bilgisi ve sözel dinlediğini anlama becerileri ise okuduğunu anlama ile bağlantılıdır. Hem dinlediğini hem de okuduğunu anlayan bir birey için ne kadar çok sözcük bildiği önemlidir.

Erken Okuryazarlık Gelişiminde Yaşanan Sorunlar

Erken okuryazarlık becerileri daha önceki yazımda da vurguladığım gibi henüz yeni tanınan ve üzerinde çok sık durulmayan bir beceri alanı. Ancak önemini yukarıda da vurguladığım gibi gelişime, okul yaşamına ve dolayısıyla bütün yaşama olumlu etkileri olan bir beceri dizisi.

Türkiye’de yapılan uygulamaların, erken okuryazarlığın araştırılması için yapılan çalışmalardan az olduğu görülmekte. Müfredatta bu beceriler temel olarak veriliyor ancak erken okuryazarlığın tüm unsurları bulunmuyor. Öğretmen yetiştirmede ise hedef olarak bu beceriler net verilmiyor, diğer hedeflerin yanında üstü kapalı olarak veriliyor. Maalesef ülkemizde erken okuryazarlık becerilerinin sadece sözcük bilgisi kısmında çocuklarımız çok iyiyken diğer alanların tamamında oldukça gerideler. Bu aslında demek oluyor ki yetişkinlerimizde durum daha da vahim bir halde.

Ev ortamı erken okuryazarlığın desteklenmesi için en önemli ortam. Okul öncesi eğitiminden de önce aile bu becerileri örtük olarak çalışabilir ancak çoğu aile bu konudan maalesef habersiz. Aileler çocuklarının gelişimlerini takip etmiyorlar, etkili bir iletişim ortamı kurmaya çabalamıyorlar ve dolayısıyla ev ortamında doğal öğretim fırsatları hep kaçırılıyor. Bütün bunlara ek olarak etkili oyun becerilerinin de kullanılmadığı görülüyor yapılan çalışmalarda.

Okul ortamında ise hem değerlendirme aşamasında hem de uygulama aşamasında sınırlılıklar var. Bu becerilerin çalışılması için araçlar oldukça yetersiz ve bu konuda hem öğretmenlerin hem de okul idarelerinin yeterinde bilgisi yok. Genelde de eğitim kurumlarında erken okuryazarlık becerilerinin alt becerileri okuma becerileri olarak algılanarak bireylere vaktinden önce çeşitli bilgiler sunuluyor.

Görüldüğü gibi birçok sorunumuz var. Ancak şunu unutmamak gerek: Siz bu yazıları okuyarak, sonrasında Prof. Dr. Tevhide Kargın’ın, Doç. Dr. Cevriye Ergül’ün çalışmalarını okuyarak bu konuda bilinçlenebilir ve bu olumsuzluklar zincirinden çıkabilirsiniz.

Ev Ortamında Erken Okuryazarlık Becerilerin Desteklenmesi

0-3 yaş döneminde neler yapılabilir?

• Bol bol konuşup sohbet edebilirsiniz.
• Bebeğinizin çıkardığı sesleri kendinizce anlamlı hale getirerek sohbeti devamlı hale getirebilirsiniz.
• Bebeğinizin çıkardığı sesleri duyduğunuzu ve bu seslerin sizin için değerli olduğunu bebeğinize hissettirebilirsiniz.
• Şarkı söyleyerek çeşitli hareketlerle bu seslerin bir de hareket bazında anlamı olduğu mesajını verebilirsiniz.
• Tanıdık nesneleri işaret ederek adlarını hissettirebilirsiniz.
• Çocuğunuzun kurduğu cümleleri ya da kullandığı kelimeleri genişleterek dil gelişimine destek olabilirsiniz. (Klişe örneği verelim. Çocuğunuz “Elma.” dediğinde, “Aa evet kırmızı bir elma. Hadi yiyelim.” diyerek dil girdisi sağlayabilirsiniz.)
• Konuşması için çocuğunuzu cesaretlendirebilir, destekleyebilirsiniz.
• Sık sık beraber kitap okuyarak erken okuryazarlık becerilerini destekleyebilirsiniz. (Nasıl kitap okunabileceği ile ilgili bir yazı da yazmak gerek sanırım.) Beraber kitap okumaktan keyif aldığınızı hissettirerek ve sahiden keyif alarak, değişen ses tonları ile ve kitabı her ikinizin de görebileceği şekilde tutarak okuyabilirsiniz.

3 yaş sonrasında neler yapılabilir?

• Sokakta, yolda, evde, televizyonda, mümkün olan her yerde ana sözcükleri ve sesleri göstererek harfleri ve sözcükleri anlamlandırmasını sağlayabilirsiniz. Böylece kelimelerin yazılışlarının bir anlamı olduğu algısını erkenden vermiş olursunuz.
• Evde çeşitli yerlere harfler koyarak ve bu harfleri sesleterek harfleri tanımasını sağlayabilirsiniz.
• Basit ses oyunları oynayarak sesbilgisel farkındalığını destekleyebilirsiniz. (Örneğin bacak bacak bacak, tabak tabak tabak, kabak kabak kabak gibi ritimli kelimeleri sırası ile söyleyebilirsiniz.)
• Kitaplardan ve diğer basılı görsel yayından öğrendiği harfleri bulmasını isteyerek farklı bir oyun da oynayabilirsiniz.
• Yine kitap okuyarak bu kitapta adı geçen nesneleri çevresinden bulmasını isteyebilir ve dinlediğini anlama çalışabilirsiniz.

Umarım sizler için anlamlı ve kullanışlı bir yazı olmuştur. Soru, öneri ve görüşlerinizi her zaman bekliyorum. Şimdiden kolaylıklar. Sevgiler.

Merhabalar. Geçtiğimiz yazılarımda bahsettiğim gibi 31 Mart-2 Nisan 2017 tarihleri arasında Konya’da düzenlenen Gelişim Yetersizliği Sempozyumu süresince edindiğim bilgileri sizlerle paylaşıyorum. Üçüncü yazımla karşınızdayım.

Katıldığım üçüncü seminer, kendisinden Kaynaştırma ve Ölçme ve Değerlendirme derslerini aldığım Prof. Dr. Tevhide Kargın Hoca’mın “Erken Okuryazarlığı Destekleme Çalışmaları” konulu semineriydi. Daha önce bu konu ile ilgili bir yazı zaten yazmıştım. Burada öncelikle o yazıyı okumak daha doğru olabilir. Erken okuryazarlığın ne olduğu, bu becerinin temelinde yer alan becerilerin neler olduğu ile ilgi daha önceki yazımda bir özet sunmuştum. Bu yazımda Tevhide Hoca’mın aktardığı konulardan şunları sunmayı planlıyorum: Erken okuryazarlık becerileri ediniminin önemi. Erken okuryazarlık becerilerinin etkilediği unsurlar. Erken okuryazarlık gelişiminde yaşanan sorunlar. Ev ortamında bu becerilerin desteklenmesi.

Erken Okuryazarlık Becerilerinin Önemi

Erken okuryazarlık becerilerini okula hazırlık becerilerinin içinde de sayabiliriz. Böylece erken okuryazarlık becerilerini zamanında edinen bireyler okula hazır hale gelmiş olurlar. Bu çocuklar hem akademik hem de sosyal anlamda daha başarılı bireyler olurlar.

Erken okuryazarlık becerilerini edinmiş bireyler sonraki dönemde daha kolay şekilde okumayı öğrenirler ve daha rahat okurlar. Dolayısıyla kitap okuma alışkanlığı gibi önemli bir alışkanlığı zorlanmadan edinirler ve iyi bir okuyucu olurlar. Burada iyi okuyucundan kastımız hızlı ve çok okuması değil; okuduğunu anlaması, okuyacağı kitabı bilinçle seçmesi, okumaktan zevk alması söz konusu.

Bir diğer yandan erken okuryazarlık becerilerini edinerek okula başlayan bireyler, okulda edinme ihtimalleri olan problem davranışları daha az gösterirler. Daha az problem davranışa sahip olmak demek daha kaliteli öğrenme ve daha kaliteli yaşam demektir.

Erken okuryazarlık becerilerinin zamanında çalışılması risk grubundaki çocukların erkenden tespit edilmesini sağlar. Erken tespit erken müdahaleye yardımcı olacağından eğitime başlangıç yaşında gecikme olmayacaktır ve daha hızlı bir ilerleme söz konusu olacaktır.

Erken okuryazarlık becerileri olmayan bireylerde okula karşı olumsuz tutum sergileme, olumsuz benlik algısı görülme ihtimali artar.

Bu becerilerin ailede ve çeşitli ortamlarda desteklenmesi dil gelişimini de olumlu yönde etkiler. Dil gelişimi birçok gelişim alanını da etkilediğinden gelişime de olumlu katkısından söz edebiliriz.

Erken Okuryazarlık Becerilerinin Etkilediği Unsurlar

İsterseniz öncelikle erken okuryazarlık becerilerini bir hatırlayalım: Yazı farkındalığı, harf bilgisi, sesbilgisel farkındalık, sözcük bilgisi, sözel dinlediğini anlama. Erken okuryazarlığın bu unsurları, okuduğunu anlamanın unsurları ile önemli bir ilişki içindedir. Ülkemizde her yaştaki bireyin oldukça zorlandığı bir konu okuduğunu anlam. Unsurlar arası ilişkiyi şöyle sıralayabiliriz:

• Yazı farkındalığı becerilerinin gelişimi okumaya karşı olumlu tutum sağlamaktadır.
• Harf bilgisi ve sesbilgisel farkındalık çözümleme becerisinin edinimine yardımcı olur. Çözümleme becerisi kelimenin sesletimini, hecelere ve seslere ayrılmasını içeren bir beceridir.
• Sözcük bilgisi ve sözel dinlediğini anlama becerileri ise okuduğunu anlama ile bağlantılıdır. Hem dinlediğini hem de okuduğunu anlayan bir birey için ne kadar çok sözcük bildiği önemlidir.

Erken Okuryazarlık Gelişiminde Yaşanan Sorunlar

Erken okuryazarlık becerileri daha önceki yazımda da vurguladığım gibi henüz yeni tanınan ve üzerinde çok sık durulmayan bir beceri alanı. Ancak önemini yukarıda da vurguladığım gibi gelişime, okul yaşamına ve dolayısıyla bütün yaşama olumlu etkileri olan bir beceri dizisi.

Türkiye’de yapılan uygulamaların, erken okuryazarlığın araştırılması için yapılan çalışmalardan az olduğu görülmekte. Müfredatta bu beceriler temel olarak veriliyor ancak erken okuryazarlığın tüm unsurları bulunmuyor. Öğretmen yetiştirmede ise hedef olarak bu beceriler net verilmiyor, diğer hedeflerin yanında üstü kapalı olarak veriliyor. Maalesef ülkemizde erken okuryazarlık becerilerinin sadece sözcük bilgisi kısmında çocuklarımız çok iyiyken diğer alanların tamamında oldukça gerideler. Bu aslında demek oluyor ki yetişkinlerimizde durum daha da vahim bir halde.

Ev ortamı erken okuryazarlığın desteklenmesi için en önemli ortam. Okul öncesi eğitiminden de önce aile bu becerileri örtük olarak çalışabilir ancak çoğu aile bu konudan maalesef habersiz. Aileler çocuklarının gelişimlerini takip etmiyorlar, etkili bir iletişim ortamı kurmaya çabalamıyorlar ve dolayısıyla ev ortamında doğal öğretim fırsatları hep kaçırılıyor. Bütün bunlara ek olarak etkili oyun becerilerinin de kullanılmadığı görülüyor yapılan çalışmalarda.

Okul ortamında ise hem değerlendirme aşamasında hem de uygulama aşamasında sınırlılıklar var. Bu becerilerin çalışılması için araçlar oldukça yetersiz ve bu konuda hem öğretmenlerin hem de okul idarelerinin yeterinde bilgisi yok. Genelde de eğitim kurumlarında erken okuryazarlık becerilerinin alt becerileri okuma becerileri olarak algılanarak bireylere vaktinden önce çeşitli bilgiler sunuluyor.

Görüldüğü gibi birçok sorunumuz var. Ancak şunu unutmamak gerek: Siz bu yazıları okuyarak, sonrasında Prof. Dr. Tevhide Kargın’ın, Doç. Dr. Cevriye Ergül’ün çalışmalarını okuyarak bu konuda bilinçlenebilir ve bu olumsuzluklar zincirinden çıkabilirsiniz.

Ev Ortamında Erken Okuryazarlık Becerilerin Desteklenmesi

0-3 yaş döneminde neler yapılabilir?

• Bol bol konuşup sohbet edebilirsiniz.
• Bebeğinizin çıkardığı sesleri kendinizce anlamlı hale getirerek sohbeti devamlı hale getirebilirsiniz.
• Bebeğinizin çıkardığı sesleri duyduğunuzu ve bu seslerin sizin için değerli olduğunu bebeğinize hissettirebilirsiniz.
• Şarkı söyleyerek çeşitli hareketlerle bu seslerin bir de hareket bazında anlamı olduğu mesajını verebilirsiniz.
• Tanıdık nesneleri işaret ederek adlarını hissettirebilirsiniz.
• Çocuğunuzun kurduğu cümleleri ya da kullandığı kelimeleri genişleterek dil gelişimine destek olabilirsiniz. (Klişe örneği verelim. Çocuğunuz “Elma.” dediğinde, “Aa evet kırmızı bir elma. Hadi yiyelim.” diyerek dil girdisi sağlayabilirsiniz.)
• Konuşması için çocuğunuzu cesaretlendirebilir, destekleyebilirsiniz.
• Sık sık beraber kitap okuyarak erken okuryazarlık becerilerini destekleyebilirsiniz. (Nasıl kitap okunabileceği ile ilgili bir yazı da yazmak gerek sanırım.) Beraber kitap okumaktan keyif aldığınızı hissettirerek ve sahiden keyif alarak, değişen ses tonları ile ve kitabı her ikinizin de görebileceği şekilde tutarak okuyabilirsiniz.

3 yaş sonrasında neler yapılabilir?

• Sokakta, yolda, evde, televizyonda, mümkün olan her yerde ana sözcükleri ve sesleri göstererek harfleri ve sözcükleri anlamlandırmasını sağlayabilirsiniz. Böylece kelimelerin yazılışlarının bir anlamı olduğu algısını erkenden vermiş olursunuz.
• Evde çeşitli yerlere harfler koyarak ve bu harfleri sesleterek harfleri tanımasını sağlayabilirsiniz.
• Basit ses oyunları oynayarak sesbilgisel farkındalığını destekleyebilirsiniz. (Örneğin bacak bacak bacak, tabak tabak tabak, kabak kabak kabak gibi ritimli kelimeleri sırası ile söyleyebilirsiniz.)
• Kitaplardan ve diğer basılı görsel yayından öğrendiği harfleri bulmasını isteyerek farklı bir oyun da oynayabilirsiniz.
• Yine kitap okuyarak bu kitapta adı geçen nesneleri çevresinden bulmasını isteyebilir ve dinlediğini anlama çalışabilirsiniz.

Umarım sizler için anlamlı ve kullanışlı bir yazı olmuştur. Soru, öneri ve görüşlerinizi her zaman bekliyorum. Şimdiden kolaylıklar. Sevgiler.

Merhabalar. Geçtiğimiz yazılarımda bahsettiğim gibi 31 Mart-2 Nisan 2017 tarihleri arasında Konya’da düzenlenen Gelişim Yetersizliği Sempozyumu süresince edindiğim bilgileri sizlerle paylaşıyorum. Üçüncü yazımla karşınızdayım.

Katıldığım üçüncü seminer, kendisinden Kaynaştırma ve Ölçme ve Değerlendirme derslerini aldığım Prof. Dr. Tevhide Kargın Hoca’mın “Erken Okuryazarlığı Destekleme Çalışmaları” konulu semineriydi. Daha önce bu konu ile ilgili bir yazı zaten yazmıştım. Burada öncelikle o yazıyı okumak daha doğru olabilir. Erken okuryazarlığın ne olduğu, bu becerinin temelinde yer alan becerilerin neler olduğu ile ilgi daha önceki yazımda bir özet sunmuştum. Bu yazımda Tevhide Hoca’mın aktardığı konulardan şunları sunmayı planlıyorum: Erken okuryazarlık becerileri ediniminin önemi. Erken okuryazarlık becerilerinin etkilediği unsurlar. Erken okuryazarlık gelişiminde yaşanan sorunlar. Ev ortamında bu becerilerin desteklenmesi.

Erken Okuryazarlık Becerilerinin Önemi

Erken okuryazarlık becerilerini okula hazırlık becerilerinin içinde de sayabiliriz. Böylece erken okuryazarlık becerilerini zamanında edinen bireyler okula hazır hale gelmiş olurlar. Bu çocuklar hem akademik hem de sosyal anlamda daha başarılı bireyler olurlar.

Erken okuryazarlık becerilerini edinmiş bireyler sonraki dönemde daha kolay şekilde okumayı öğrenirler ve daha rahat okurlar. Dolayısıyla kitap okuma alışkanlığı gibi önemli bir alışkanlığı zorlanmadan edinirler ve iyi bir okuyucu olurlar. Burada iyi okuyucundan kastımız hızlı ve çok okuması değil; okuduğunu anlaması, okuyacağı kitabı bilinçle seçmesi, okumaktan zevk alması söz konusu.

Bir diğer yandan erken okuryazarlık becerilerini edinerek okula başlayan bireyler, okulda edinme ihtimalleri olan problem davranışları daha az gösterirler. Daha az problem davranışa sahip olmak demek daha kaliteli öğrenme ve daha kaliteli yaşam demektir.

Erken okuryazarlık becerilerinin zamanında çalışılması risk grubundaki çocukların erkenden tespit edilmesini sağlar. Erken tespit erken müdahaleye yardımcı olacağından eğitime başlangıç yaşında gecikme olmayacaktır ve daha hızlı bir ilerleme söz konusu olacaktır.

Erken okuryazarlık becerileri olmayan bireylerde okula karşı olumsuz tutum sergileme, olumsuz benlik algısı görülme ihtimali artar.

Bu becerilerin ailede ve çeşitli ortamlarda desteklenmesi dil gelişimini de olumlu yönde etkiler. Dil gelişimi birçok gelişim alanını da etkilediğinden gelişime de olumlu katkısından söz edebiliriz.

Erken Okuryazarlık Becerilerinin Etkilediği Unsurlar

İsterseniz öncelikle erken okuryazarlık becerilerini bir hatırlayalım: Yazı farkındalığı, harf bilgisi, sesbilgisel farkındalık, sözcük bilgisi, sözel dinlediğini anlama. Erken okuryazarlığın bu unsurları, okuduğunu anlamanın unsurları ile önemli bir ilişki içindedir. Ülkemizde her yaştaki bireyin oldukça zorlandığı bir konu okuduğunu anlam. Unsurlar arası ilişkiyi şöyle sıralayabiliriz:

• Yazı farkındalığı becerilerinin gelişimi okumaya karşı olumlu tutum sağlamaktadır.
• Harf bilgisi ve sesbilgisel farkındalık çözümleme becerisinin edinimine yardımcı olur. Çözümleme becerisi kelimenin sesletimini, hecelere ve seslere ayrılmasını içeren bir beceridir.
• Sözcük bilgisi ve sözel dinlediğini anlama becerileri ise okuduğunu anlama ile bağlantılıdır. Hem dinlediğini hem de okuduğunu anlayan bir birey için ne kadar çok sözcük bildiği önemlidir.

Erken Okuryazarlık Gelişiminde Yaşanan Sorunlar

Erken okuryazarlık becerileri daha önceki yazımda da vurguladığım gibi henüz yeni tanınan ve üzerinde çok sık durulmayan bir beceri alanı. Ancak önemini yukarıda da vurguladığım gibi gelişime, okul yaşamına ve dolayısıyla bütün yaşama olumlu etkileri olan bir beceri dizisi.

Türkiye’de yapılan uygulamaların, erken okuryazarlığın araştırılması için yapılan çalışmalardan az olduğu görülmekte. Müfredatta bu beceriler temel olarak veriliyor ancak erken okuryazarlığın tüm unsurları bulunmuyor. Öğretmen yetiştirmede ise hedef olarak bu beceriler net verilmiyor, diğer hedeflerin yanında üstü kapalı olarak veriliyor. Maalesef ülkemizde erken okuryazarlık becerilerinin sadece sözcük bilgisi kısmında çocuklarımız çok iyiyken diğer alanların tamamında oldukça gerideler. Bu aslında demek oluyor ki yetişkinlerimizde durum daha da vahim bir halde.

Ev ortamı erken okuryazarlığın desteklenmesi için en önemli ortam. Okul öncesi eğitiminden de önce aile bu becerileri örtük olarak çalışabilir ancak çoğu aile bu konudan maalesef habersiz. Aileler çocuklarının gelişimlerini takip etmiyorlar, etkili bir iletişim ortamı kurmaya çabalamıyorlar ve dolayısıyla ev ortamında doğal öğretim fırsatları hep kaçırılıyor. Bütün bunlara ek olarak etkili oyun becerilerinin de kullanılmadığı görülüyor yapılan çalışmalarda.

Okul ortamında ise hem değerlendirme aşamasında hem de uygulama aşamasında sınırlılıklar var. Bu becerilerin çalışılması için araçlar oldukça yetersiz ve bu konuda hem öğretmenlerin hem de okul idarelerinin yeterinde bilgisi yok. Genelde de eğitim kurumlarında erken okuryazarlık becerilerinin alt becerileri okuma becerileri olarak algılanarak bireylere vaktinden önce çeşitli bilgiler sunuluyor.

Görüldüğü gibi birçok sorunumuz var. Ancak şunu unutmamak gerek: Siz bu yazıları okuyarak, sonrasında Prof. Dr. Tevhide Kargın’ın, Doç. Dr. Cevriye Ergül’ün çalışmalarını okuyarak bu konuda bilinçlenebilir ve bu olumsuzluklar zincirinden çıkabilirsiniz.

Ev Ortamında Erken Okuryazarlık Becerilerin Desteklenmesi

0-3 yaş döneminde neler yapılabilir?

• Bol bol konuşup sohbet edebilirsiniz.
• Bebeğinizin çıkardığı sesleri kendinizce anlamlı hale getirerek sohbeti devamlı hale getirebilirsiniz.
• Bebeğinizin çıkardığı sesleri duyduğunuzu ve bu seslerin sizin için değerli olduğunu bebeğinize hissettirebilirsiniz.
• Şarkı söyleyerek çeşitli hareketlerle bu seslerin bir de hareket bazında anlamı olduğu mesajını verebilirsiniz.
• Tanıdık nesneleri işaret ederek adlarını hissettirebilirsiniz.
• Çocuğunuzun kurduğu cümleleri ya da kullandığı kelimeleri genişleterek dil gelişimine destek olabilirsiniz. (Klişe örneği verelim. Çocuğunuz “Elma.” dediğinde, “Aa evet kırmızı bir elma. Hadi yiyelim.” diyerek dil girdisi sağlayabilirsiniz.)
• Konuşması için çocuğunuzu cesaretlendirebilir, destekleyebilirsiniz.
• Sık sık beraber kitap okuyarak erken okuryazarlık becerilerini destekleyebilirsiniz. (Nasıl kitap okunabileceği ile ilgili bir yazı da yazmak gerek sanırım.) Beraber kitap okumaktan keyif aldığınızı hissettirerek ve sahiden keyif alarak, değişen ses tonları ile ve kitabı her ikinizin de görebileceği şekilde tutarak okuyabilirsiniz.

3 yaş sonrasında neler yapılabilir?

• Sokakta, yolda, evde, televizyonda, mümkün olan her yerde ana sözcükleri ve sesleri göstererek harfleri ve sözcükleri anlamlandırmasını sağlayabilirsiniz. Böylece kelimelerin yazılışlarının bir anlamı olduğu algısını erkenden vermiş olursunuz.
• Evde çeşitli yerlere harfler koyarak ve bu harfleri sesleterek harfleri tanımasını sağlayabilirsiniz.
• Basit ses oyunları oynayarak sesbilgisel farkındalığını destekleyebilirsiniz. (Örneğin bacak bacak bacak, tabak tabak tabak, kabak kabak kabak gibi ritimli kelimeleri sırası ile söyleyebilirsiniz.)
• Kitaplardan ve diğer basılı görsel yayından öğrendiği harfleri bulmasını isteyerek farklı bir oyun da oynayabilirsiniz.
• Yine kitap okuyarak bu kitapta adı geçen nesneleri çevresinden bulmasını isteyebilir ve dinlediğini anlama çalışabilirsiniz.

Umarım sizler için anlamlı ve kullanışlı bir yazı olmuştur. Soru, öneri ve görüşlerinizi her zaman bekliyorum. Şimdiden kolaylıklar. Sevgiler.